Η πρόοδος μας στην κατανόηση των ανθρώπινων γονιδίων ήταν εκπληκτική. Περίπου πριν από 150 χρόνια, ο Γκρέγκορ Μέντελ χρησιμοποίησε μπιζελιές για να κατανοήσει και να διατυπώσει ορισμένους κανόνες της κληρονομικότητας, και 50 χρόνια πριν, οι Watson και Crick περιέγραψαν την διπλή έλικα του DNA. Το 2003, ολοκληρώθηκε η αποκρυπτογράφηση της αλληλουχίας όλου του ανθρώπινου γονιδιώματος.
Τι σχέση έχει το φαγητό με το DNA μας?
Αυτό που εξέπληξε όμως τους επιστήμονες, ήταν ότι όταν μετρήθηκε ο αριθμός των γονιδίων των ανθρώπινων κυττάρων και συγκρίθηκε με άλλους οργανισμούς, αποδείχθηκε ότι το γονιδίωμά μας ήταν σημαντικά μικρότερο από εκείνo άλλων ειδών. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι έχουν περίπου 25.000 γονίδια σε κάθε κύτταρο, ενώ ο μικρός ψύλλος έχει πάνω από 30.000! Έτσι ενώ είχαμε υποθέσει λόγω των προηγμένων δυνατοτήτων μας και της δομής των οργάνων μας, θα είχαμε πάνω από 100.000 γονίδια αυτό αποδείχθηκε εσφαλμένο. Πρόσφατα οι επιστήμονες ανακάλυψαν τρόπους για να ελέγχουν τον αριθμό των γονιδίων που έχουμε, σε ένα συναρπαστικό νέο πεδίο που ονομάζεται επιγενετική. Αυτή η επιστήμη εξηγεί πώς χωρίς να αλλάξουμε ουσιαστικά το DNA μας μπορούμε να προκαλέσουμε αλλαγές στην γονιδιακή έκφραση. Ένας τρόπος που μπορούμε να επηρεάσουμε τα γονίδια, χωρίς να αλλάξει η βασική δομή τους, είναι μέσα από τη διατροφή μας. Μπορούμε να πούμε ότι τα γονίδια μας είναι το όπλο, αλλά ο τρόπος ζωής μας είναι αυτός που θα τραβήξει την σκανδάλη. Η επίδραση της διατροφής στα γονίδια μας ονομάζεται Διατροφογονιδιωματική. Ας το δούμε διαφορετικά: το πιρούνι μας είναι τόσο ισχυρό που μπορεί όχι μόνο να μεταφέρει τροφή στο στόμα μας, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένας γενετικός διακόπτης για να αλλάξει το βάρος μας, την αρτηριακή μας πίεση, τη χοληστερόλη του αίματος, την καρκινογένεση, αλλά και τις πιθανότητες μιας υγιούς γήρανσης. Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες από τις ισχύουσες μελέτες στην Διατροφογονιδιωματική έχουν γίνει επάνω σε φυτική διατροφή χαμηλών λιπαρών, την λεγόμενη δίαιτα Ornish. Ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικά από αυτά τα πειράματα.
Η διατροφή επηρεάζει τα γονίδια μας
Μια χορτοφαγική διατροφή μπορεί να απενεργοποιήσει τα γονίδια του καρκίνου του προστάτη.
Ο Δρ Όρνις, καρδιολόγος, έδωσε σε 31 πάσχοντες από καρκίνο του προστάτη σε αρχόμενο στάδιο, φυτική διατροφή, με ελάχιστα λιπαρά (περίπου 10%). Ακόμη τους σύστησε ήπια άσκηση όπως πχ. το περπάτημα. Μετά από τρεις μήνες, μόνο 48 από τα κρίσιμα για την καρκινογένεση γονίδια εξακολουθούσαν να είναι ενεργά, ενώ 453 γονίδια (αυτά που ελέγχουν την ανάπτυξη του καρκίνου και την παραγωγή πρωτεϊνών) ήταν λιγότερο ενεργά στην παραγωγή πρωτεϊνών. Γενικά, οι εξετάσεις αίματος για τον καρκίνο του προστάτη βελτιώθηκαν και οι όγκοι συρρικνώθηκαν.
Η χορτοφαγική διατροφή βελτιώνει τη φλεγμονή, το βάρος και την υγεία των αγγείων. Σε πρόσφατη έρευνα στην Πενσυλβάνια μελετήθηκαν 63 άτομα με καρδιακή νόσο, οι οποίοι ακολούθησαν το πρόγραμμα του Ornish, που συγκρίθηκαν με μια ομάδα 63 ανθρώπων που δεν ακολουθούν κανένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ενώ η δεύτερη ομάδα δεν παρουσίασε καμία βελτίωση στην υγεία των ανθρώπων που μελετήθηκαν, η Ornish ομάδα έχασε βάρος και η αρτηριακή πίεση των ασθενών της ομάδας μειώθηκε περίπου 10%. Μετά από 12 εβδομάδες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι 26 γονίδια στην Ornish ομάδα παρουσίασαν διαφορετική δραστηριότητα. Μετά από ένα χρόνο, 143 γονίδια είχαν κάνει το ίδιο. H δραστηριότητα των γονιδίων που προήγαγαν την φλεγμονή των αιμοφόρων αγγείων ήταν σημαντικά μειωμένη. Αντίθετα, η ομάδα που δεν ακολουθούσε κάποιο ιδιαίτερο πρόγραμμα διατροφής κατά τη διάρκεια του χρόνου, δεν παρουσίασε κάποια αξιοσημείωτη αλλαγή. Όταν πριν από 2400 χρόνια ο Ιπποκράτης έγραψε “αφήστε την τροφή να είναι το φάρμακό σας», δεν είχε ιδέα ότι τα επιστημονικά πειράματα μελλοντικά θα τον δικαίωναν. Η τροφή δεν θεωρείται πλέον απλά μια πηγή ενέργειας που περιέχει πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη. Η τροφή είναι πληροφορία και μπορεί να θεωρηθεί ως ένα τηλεχειριστήριο που ελέγχει την γονιδιακή έκφραση.
